Bach in Tolbert - Kunst der Fuge Bwv 1080

Klavecinist en artistiek leider Robert Koolstra is de uitdaging aangegaan om het hele klavecimbelwerk van J.S.Bach te gaan uitvoeren. Deze uitvoeringen vinden plaats in kleine oude kerkjes op het Groninger platteland. Het klavecimbel is bij uitstek een uitermate geschikt instrument voor deze kleinere akoestisch interessante ruimtes. Het uitvoeren van het hele klavecimbelwerk is een meerjarenplan (ca.25 concerten).  Gaat u mee op avontuur met Bach door het Groninger land? Deze keer komen wij aan in Tolbert. In samenwerking met de stichting "Muziek in d'Olle buurt" staat dit keer de Kunst der Fuge op het programma. Op een thema van welgeteld vijf maten baseerde Bach zijn gehele Kunst der Fuge.  Uit deze kleine melodie ontsprong een collectie van canons en  fuga’s, de bekroning op het enorme oeuvre van de Duitse componist. Net als bij veel andere oude werken, zijn er ook bij de Kunst der Fuge nog genoeg vraagtekens te plaatsen. Zo is nog steeds niet zeker voor  welke instrumenten Bach de compositie schreef. De een is ervan overtuigd  dat het werk voor het klavecimbel is geschreven, de ander zweert bij het  ensemble. Een volgende beweert weer dat stukken in Bachs tijd niet voor  één specifiek instrument werden gecomponeerd. Daarom maakt Koolstra naast het klavecimbel deze keer voor enkele delen een uitstapje naar de beide orgels in de Tolberter kerk.  Ook heeft Die Kunst der Fuge wel iets weg van een muzikaal  testament. Met Bach zou immers ook zijn muzikale stijl binnenkort  overlijden – al tijdens het einde van zijn leven werd zijn werk als  zwaar, ouderwets en te ingewikkeld gezien. Bij Bachs wijze van  componeren werd namelijk niet gedacht vanuit heldere samenklanken, zoals  toen mode werd, maar vanuit kronkelende melodieën. Zijn muziek lijkt  daarmee op een geweven touw, dat door verschillende kleinere touwtjes  (de melodieën) één geheel vormt. Deze manier van componeren, bekend als  polyfonie en contrapunt, had strenge en complexe regels. Er bestonden  hele boekwerken over de polyfone stijl en zijn conventies, waardoor het  vaak jaren kostte om het te leren. Bach was de onbetwiste meester in  deze manier van componeren. Hij beheerste alle regels tot in de puntjes,  wist zelfs binnen het strenge systeem nog extra ingenieuze constructies  te maken én liet het fantastisch klinken. Zo ook bij Die Kunst der Fuge.  De achttien canons en fuga’s, compositievormen uit de polyfonie, vormen  een samenvatting van Bachs stijl. In het werk vinden we een simpel  thema dat telkens op verschillende manieren in de composities is  verwerkt. Het begint eenvoudig, maar naarmate de stukken in de collectie  ingewikkelder worden, komt Bachs technische en muzikale genie naar  boven. Bestudeer Die Kunst der Fuge en je bestudeert Bach.